හිසරදේ හැදෙන හැටි

ජීවිතයේ එක් වරකදී හෝ හිසරදය ඕනෑම කෙනෙකුට වැළදී ඇති රෝගයකි. එහෙත් හිසරදය යනු රෝගයක් නොව, රෝගයක් පිළිබඳව අනතුරු ඇඟවීමක් බව ඔබ දන්නවාද? ප්‍රධාන වශයෙන් ගත් කල හිසරදයන් වර්ග 5ක් ගැන විස්තර  වුවත් එය මූලික කොටස් 13කට වර්ග කළ හැකි රෝගයකි.

• නිතර එක පොකුරට දින කිහිපයක් වැළඳෙන හිසරදය (Cluster)
• ඉරුවාරදය (Migraine)
• ආතතිජනන හිසරදය (Tension)
• නැවත සෑදෙන හිසරදය (Rebound)
• අස්ථි කුහර තුළ හා ඒ ආශ්‍රිතව සෑදෙන හිසරදය (Sinus)

නිතර නිතර එක පොකුරට වැළඳෙන හිසරදය

මෙහි විශේෂය නම් වරින්වර පොකුරක් ආකාරයට සෑදීමයි. ඊට අමතරව මෙය බොහෝ දෙනෙකුට වැළඳෙන ආකාරයේ හිසරදයකි. මෙය ඉතාමත් දරුණු ආකාරයේ වේදනාවකි. ශරීරය ගින්දරට පිළිස්සීමේදී, අස්ථි බිඳීමකදී හෝ දරුවකු බිහි කිරීමේදී ඇතිවන වේදනාව අභිබවා යන තරමේ වේදනාවක් මෙහිදී ඇති වේ.

මේ වේදනාව දවසේ එකම වේලාවකදී ඇතිවීමත්, කෙනෙකු නින්දෙන් අවදි කරවීමට පවා මෙය සමත් වීමත් නිසා මෙය එලාම් ක්ලොක් හෙඩෙක් (Alarm clock Headaches) ලෙසත් අර්ථකථනය කරනු ලබයි. මෙය විනාඩි 15ක් පැය 3ක් වැනි කාලයක් වුවද පැවතිය හැක. මෙහි තවත් විශේෂත්වයක් නම් වේදනාව සැරෙන් සැරේ අඩු වැඩි වෙනවාක් මෙන් දැනීමයි. මෙහිදී හිසරදයට අමතරව තවත් රෝග ලක්ෂණ දැකිය හැකිය. ඒ නාසය සිරවීම, හිසේ වේදනාව ඇති පැත්තෙන් කදුළු ගැලීම, දහඩිය වැඩිපුර දැමීම, ඇස් රතුවීම, සමහරවිට නිදාගත් විට හිසරදය වැඩිවීම, හිටි ගමන් හිසරදය ඇතිවීම.

හිසරදය ඇතිවීමට හේතු:

පරම්පරාවෙන්, දුම්පානය, උණුසුම් කාලගුණය, නිවුන් සහෝදරයන්ගෙන් කෙනෙකුට ඇත්නම් අනෙකාට පැවතීම, මත්පැන් පානය කිරීම නිසා, ඉතාමත් කලාතුරකින් හෘදයාබාධයට දෙනු ලබන TNT පෙති භාවිතය නිසා, ඇතැම් විට සවස නිදාගැනීම වුවද හේතුවිය හැකියි.

අස්ථි කුහර හා ඒ ආශ්‍රිතව වැළඳෙන සයිනස් හිසරදය

නාසයේ ශ්ලේෂ්මල පටලවල හා කුහර තුළ මෙය නිපදවීම නිසා මෙය ඇතිවිය හැක. යම් හේතුවක් නිසා ස්වභාවිකව ගලන සෙම අවහිර වී එකතු වී ඒ හා සමඟම වෛරසයක්, බැක්ටීරියාවක් හෝ දිලීරයක් එකතු වීමෙන් සයිනස් (Sinus) හෙවත් අස්ථි කුහර ආශ්‍රිතව සෑදෙන හිසරදය ඇතිවිය හැක.

රෝග ලක්ෂණ

කම්මුල් මත ඇතිවන දැඩි වේදනාව, එම වේදනාව දත් හා නළල ප්‍රදේශයන්ට පැතිරීම, ඔළුව පහත් කිරීමේදී හා බරක් ඉස්සීම වැනි අවස්ථාවලදී ඇතිවීම, නාසය/ ඇස්/ කම්මුල් රත් පැහැවීම, නාසය හිරවීම, වියළි කැස්ස, සෙම පැටලෙනවාක් මෙන් දැනී නිතර උගුර පෑදීම, වේදනාව ඇති ස්ථානය අතින් තද කළ විට දැඩි වේදනාවක් ඇතිවීම, හිස පිටුපස හා දෙපැත්තේ වේදනාවක් දැනීම. දීර්ඝකාලීනව පැවතුණු විට ගඳ සුවඳ දැනීම පවා නැතිවී ආහාර අරුචිය ඇතිවීම, උගුර කටුවකින් හූරනවා මෙන් දැනීම.

වෛද්‍යවරයෙකු විසින් මෙම තත්ත්වය නිශ්චිතවම විනිශ්චය කිරීමට හේතු ඇත. ඒ කහ පාටින් සෙම පිටවීම, මුහුණේ තුවාලයක් හෝ අස්ථි බිඳීමක් වූ විට, තද උණ (ගැහි ගැහී), ශ්වසන මාර්ගයේ ආසාදන සතියක් හෝ ඊට වැඩි කලක් සුව නොවී පැවතීම හා දත් නරක් වූ විටයි.

මේ සමඟ ඇතිවන අතුරු ආබාධ

මොළයේ නහරවල ලේ කැටි සිරවීම (Stroke), ඇහැ එළියට තල්ලු වීම, දරුණු වූ විට මොළයේ මස්තිෂ්ක පටලවලට හානි වීම, එක දෙක වී පෙනීම (Double Vision), ප්‍රතිශක්තිය අඩු රෝගීන්ට (දියවැඩියාව, වකුගඩු බද්ධ කළ රෝගීන්) දිලීර ආසාදන ඇතිවීම.

ප්‍රතිකාරයන් ලෙස ප්‍රතිජීවක ඖෂධ, නහයට බෙහෙත් දැමීම මෙන්ම මොවුන් උගුර, කන, නාසය අංශයට යොමු කරයි. දරුණු තත්ත්වයේ නම් ශල්‍යකර්ම පවා සිදු කරනු ලබයි.

ඊට අමතරව පැවසිය යුතු ප්‍රධානම කරුණ වන්නේ මෙවැනි රෝග ලක්ෂණ හෝ සයිනස් හිසරදය ඔබට ඇතැයි සැක සිතෙන අවස්ථාවලදී අනිවාර්යයෙන්ම වෛද්‍යවරයෙකු හමුවීම කළ යුතුමය. මන්ද යත් මෙය කල් පැවතුණහොත් සුව කිරීමට හෝ පාලනය කිරීමට දැඩිව අපහසු වීමයි.

ආතතිය නිසා ඇතිවන හිසරදය

ආතති ජනන හිසරදය නමින්ම කියවෙන අන්දමට මානසික ආතතිය නිසා ඇතිවන හිසරදයකි. මෙය කිසිදු වයස් හෝ ස්ත්‍රී/ පුරුෂ භේදයකින් තොරවම ඇතිවිය හැකි තත්ත්වයක් වන අතර අපගේ සිතට ඇතිවන දැරිය නොහැකි ආතතියක් (විභාගයක්, විවාහය, සම්මුඛ පරීක්ෂණ අවස්ථා) නිසා මෙය ඇතිවිය හැක.

රෝග ලක්ෂණ

හිසේ එක පසෙක හෝ දෙපැත්තේම ඇතිවීම, පපුවේ ඉහළ මස්පිඬුවලට වේදනාව දැනීම, වේදනාව බෙල්ලේ පහළ සිට ඉහළට පැතිරීම, වේදනාව ඇති ස්ථානය කෙනෙකු තද කරනවාක් මෙන් දැනීම (නහර ගැහීමක් නොවේ) මෙය දිනක් හෝ දෙකක් පවතී. බඩ දඟලා වමනය නොයයි. ශබ්දයට හෝ ආලෝකය යන දෙකෙන් එකකට වැඩිවන අතර දෙකටම එකවර ප්‍රතික්‍රියා නොකරයි, ආහාර අරුචිය.

මෙම රෝගය ඇතිවීමට තවත් හේතු ලෙස බඩගින්නේ සිටීම, අසාමාන්තර නිදි ඉරියව්, වැඩි වේලාවක් පරිගණකයේ සිටීම පෙන්වා දිය හැක. මෙවැනි අවස්ථාවකදී මෙන්ම වේදනාව අඩු වැඩි වීමකින් තොරව එක දිගටම පවතී නම් නොපමාව වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යා යුතුය. ඇතැම්විට එලෙස ප්‍රතිකාර නොකළහොත් පැය 48ක් තුළ ඇස් අන්ධ විය හැකියි. මෙය Giant cellarteritis නම් රෝගී තත්ත්වයයි.

මෙයින් මිදීමට නම් ආතතිය ඇතිවන හේතූන්ගෙන් හැකි තරම් ඈත්වීම, නියමිත වේලාවට ආහාර ගැනීම වැනි ක්‍රියා පිළිවෙත් අනුගමනය කළ හැක.

ඉරුවාරදය

මෙය ඉතාමත් බහුලව ඇති අතර ස්නායු පද්ධතියේ හා ධමනිවල ක්‍රියාකාරීත්වයේ වෙනස්වීම් හේතුවෙන් ඇතිවන තත්ත්වයකි.

රෝග ලක්ෂණ

මෙහිදී හිසරදය බොහෝ විට නළල, ඇස් වටා හෝ හිසේ පිටුපස ප්‍රදේශයේ ඇතිවිය හැක.

ඇතැම් විට හිසේ එක් පැත්තක පමණක් ඇතිවිය හැකි තත්ත්වයකි.

ඔක්කාරය, වමනය, බඩ එළියේ යෑම, සුදුමැලි වීම, දෑත් දෙපා සීතල වීම, නිදිබර ගතිය

ඉරුවාරද තත්ත්වය ඇතැම් විට කාන්තාවන්ට මාසික ශුද්ධිය ඇති වීමට දින 2කට පෙර හෝ මාස් ශුද්ධිය සිදුවී දින 2කට පසුව ඇතිවිය හැක.

නියමිත වේලාවට ආහාර ගැනීම, දුම්පානයෙන් වැළකීම මෙන්ම තෙල්, මිරිස් අධික ආහාරයන්ගෙන් වැළකීමට මොවුන්ට වෛද්‍ය උපදෙස් දෙනු ලබයි.

නැවත නැවත සෑදෙන හිසරදය

මෙම තත්ත්වය ඇතිවීමට මූලික හේතුව වන්නේ ඔබගේම වැරැද්දයි. එනම් ඔබ හිසරදයක් සෑදුණු විට නිසි වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු නොවීම නිසා හෝ හිතුමතේ ඖෂධ ගැනීම නිසා තාවකාලිකව සුව වන හිසරදය නැවත නැවත මතුවීමට පටන් ගනී. මෙම හේතුව නිසා ඔබට නිතර නිතර හිසරදය මතුවීමට පටන් ගන්නා බැවින් ඔබට වැඩිපුර ඖෂධ හෝ ඖෂධවල ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමට හෝ වෛද්‍යවරයාට සිදු වේ. තවද ඉතාමත් දරුණු තත්ත්වයෙන් මෙම වේදනාව ඇති වීමටද ඉඩ ඇත.

මෙම හිසරදය ඔබට ආතතිය නිසා ඇතිවන හිසරදය හෝ ඉරුවාරදය වැළඳී ඇත්නම් මෙලෙස නිතර නිතර වැළඳෙන හිසරදය දක්වා ගමන් කිරීමට බොහෝ දුරට ඉඩකඩ ඇත.

මේ සඳහා වේදනා නාශක වර්ග මෙන්ම අනෙකුත් ඖෂධ වර්ග වෛද්‍යවරයා විසින් නිර්දේශ කරනු ලබන අතර එම ඖෂධ වෛද්‍ය නිර්දේශ මත නියමිත මාත්‍රාවෙන් නියමිත කාලය තුළ ලබාගත යුතුමය. රෝගියාගේ හිතුමතය පරිදි භාවිතය නොකළ යුතුය.

කෝපි, තේ, සිසිල් බීම හෝ චොක්ලට් වර්ගයන් වැනි ආහාර නිසා හිසරදය වැඩි වන්නේ නම් එම ආහාරවලින් වැළකී සිටිය යුතුය.

ඉහත සඳහන් පරිදි අපට සෑදෙන නොයෙකුත් ආකාරයේ හිසරදයන් සඳහා වෛද්‍ය නිර්දේශය මත නිවැරදි මාත්‍රාවන්ගෙන් නියමිත පරිදි ඖෂධ ලබාගත යුතුය. එවිට මෙම රෝගයන්ගෙන් මිදීම පහසු වේ.

• Web MD